Een veelvoorkomend en vaak laat gediagnosticeerd gevolg van kanker, of de behandeling hiervan, is lymfoedeem. Daarom vertelt Janneke Loo, oncologisch fysiotherapeut van Zorggroep Almere graag meer over deze bijwerking. “Lymfoedeem is de opstapeling van lymfevocht in de weefsels door een verstoorde afvoer, waardoor zwelling kan ontstaan op verschillende plaatsen in het lichaam. Een operatie of bestraling in de behandeling van kanker zorgen voor beschadiging een lymfevaten en -klieren. Maar ook een onbehandelde of groeiende tumor en uitzaaiingen kunnen druk uitoefenen op jouw lymfevatenstelsel waardoor het een minder goede werking heeft. Lymfoedeem herken je doordat ledematen opzetten, of wel dikker worden, doordat er vocht vastgehouden wordt. Wanneer je een vochtophoping hebt in jouw armen en benen is dit over het algemeen het makkelijkste te herkennen” legt Janneke uit.
Vaak voorkomende bijwerking
Eén op de vijf mensen die de diagnose kanker hebben gekregen, krijgen te maken met lymfoedeem. Het kan bijvoorbeeld voorkomen bij borstkanker, gynaecologische kanker, prostaatkanker, anuskanker, schaamlipkanker, peniskanker, lymfklierkanker, melanoom en kanker in het hoofd-hals gebied. Weet, je bent niet alleen!
Onwetendheid over lymfoedeem
Heeft jouw arts voor jouw behandelingen verteld dat je hierdoor lymfoedeem kunt oplopen? Nee? Helaas krijgt nog altijd een derde van de kankerpatiënten, die later te maken krijgen met deze bijwerking, hier voor de start van de behandeling geen voorlichting over. Het gevaar is dat je onnodig lang met klachten en pijn rondloopt omdat je niet weet wat er aan de hand is. En dat er een behandeling voor bestaat!
Onbekendheid
Janneke: “Kende jij de term lymfoedeem al? Je bent niet de enige die hier wellicht nog niet eerder over heeft gehoord. Maar wellicht ken je het wel Ondanks deze bekendere term komt lymfoedeem niet alleen voor bij vrouwen of borstkanker.”
Waarom komt lymfoedeem zo vaak voor?
Het is belangrijk om te weten dat iedere operatie of bestraling kan leiden tot schade aan jouw lymfestelsel. Het oppervlakkig lymfestelstel bevindt zich namelijk vlak onder de jouw huid en kan daardoor makkelijk beschadigd raken door een operatie of bestraling. Maar ook kanker op zich kan leiden tot schade aan jouw lymfetransport doordat er blokkades ontstaan. Lymfoedeem komt dus niet alleen door het weghalen van lymfeklieren (schildwachtersklierprocedure of klierdissectie), maar kan verschillende oorzaken hebben. Het risico op lymfoedeem is wel groter wanneer je in een lymfegebied zowel wordt geopereerd als bestraald.
Hoe weet ik dat ik lymfoedeem heb?
“Opgezwollen lichaamsdelen zoals armen en benen zijn de meest bekende symptomen van lymfoedeem,” legt Janneke uit. Wat je misschien nog niet weet, is dat er meerdere symptomen zijn die je kunt ervaren als gevolg van de ophoping van lymfevocht (afhankelijk van de plek waar deze is ontstaan).
De volgende symptomen kunnen wijzen op lymfoedeem:
- zwelling
- strak gevoel van de huid
- vermoeid of zwaar gevoel in lichaamsdeel
- beperkingen bij het bewegen
- pijn
- tintelingen
- een opgeblazen gevoel
- huidafwijkingen
Het beginstadium van lymfoedeem
Twijfel je of bijvoorbeeld jouw ene arm of been dikker is dan de ander? Dan kun je met een meetlint het verschil in omvang meten ten opzichte van andere arm of been. Is het verschil nog niet (duidelijk) te zien of te meten, maar vermoed je dat er toch iets aan de hand is, dan kun je ook een druktest doen. Wanneer je met jouw duim drukt op jouw arm of been en er ontstaat een kuiltje dan is er nog niets aan de hand of is de lymfoedeem nog in een beginfase. Wanneer de lymfoedeem namelijk verder is ontwikkelt, lukt het niet meer om een kuiltje in het opgezette lichaamsdeel te duwen met jouw duim.
Wat moet ik doen bij klachten of twijfel?
Helaas zijn er ook plaatsen op jouw lichaam waar lymfoedeem moeilijker herkent wordt zoals in je gezicht, hals, borst, zij, buik of schaamstreek. Luister daarom goed naar jouw lichaam. Janneke: “Jij kent jouw lichaam het beste van iedereen. Ervaar je een van bovenstaande klachten, of voelt je lichaam anders dan voorheen en kun je het niet persé plaatsen? Neem dan contact op met jouw fysiotherapeut, verpleegkundige of huisarts.”
In een volgend artikel gaan we dieper in op de diagnose en behandeling van lymfoedeem. Wil je zeker weten dat je deze informatie en andere waardevolle informatie niet mist? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.